Νόσος Tay-Sachs (GM2 Γαγγλιοσίδωση)

Η νόσος πήρε το όνομά της από δύο γιατρούς τον Warren Tay και τον Bernard Sachs . Ένα από τα συμπτώματα αυτής της ασθένειας περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1883 από τον Βρετανό οφθαλμίατρο Warren Tay[1] , ο οποίος είδε μια κηλίδα σαν κερασιά στο πίσω μέρος του ματιού των προσβεβλημένων βρεφών. Το 1887, ο Αμερικανός νευρολόγος Bernard Sachs[2] περιέγραψε τα βαθιά νευρολογικά συμπτώματα του Tay-Sachs σε μια σημαντική εργασία:

«… Τίποτα μη φυσιολογικό δεν παρατηρήθηκε μέχρι την ηλικία των δύο έως τριών μηνών, όταν οι γονείς παρατήρησαν ότι το παιδί ήταν πολύ πιο άτονο από τα παιδιά αυτής της ηλικίας. … Το παιδί συνήθως ξάπλωνε ανάσκελα και δεν μπορούσε ποτέ να αλλάξει θέση… δεν επιχείρησε ποτέ καμία εκούσια κίνηση… το παιδί αδυνατούσε σταθερά, σταμάτησε να τρώει σωστά, τα βρογχικά του προβλήματα αυξάνονταν, τέλος, εμφανίστηκε πνευμονία και πέθανε τον Αύγουστο του 1886».

Αίτια

Η νόσος Tay-Sachs, επίσης γνωστή ως GM2 γαγγλιοσίδωση τύπου 1, είναι μια αυτοσωματική υπολειπόμενη, σπάνια, νευροεκφυλιστική, γενετική διαταραχή. Προκαλείται από την απουσία ενός ενζύμου που ονομάζεται εξοσαμινιδάση Α (Hex-Α) και οδηγεί σε υπερβολική συσσώρευση ορισμένων λιπιδίων γνωστών ως γαγγλιοσίδες στον εγκέφαλο και στα νευρικά κύτταρα. Αυτή η ανώμαλη συσσώρευση γαγγλιοσιδών οδηγεί σε προοδευτική

[1] Warren Tay (1843–1927), https://embryo.asu.edu/pages/warren-tay-1843-1927
[2] The Journal of Nervous and Mental Disease 14(9):p 541-553, Σεπτέμβριος 1887., https://journals.lww.com/jonmd/Citation/1887

δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος, που καταστρέφει σταδιακά τους νευρώνες του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού.

Πηγή : Shutterstock

Επιδημιολογία

“ Ο επιπολασμός της νόσου είναι 1 περίπτωση
ανά 320.000 γεννήσεις ζώντων ”

Ταξινόμηση

Με βάση την ηλικία εμφάνισης, η νόσος ταξινομείται σε βρεφική, νεανική και ενήλικη μορφή. Η έγκαιρη διάγνωση του Tay Sachs είναι κλινικά δύσκολη λόγω των λεπτών κλινικών χαρακτηριστικών και των μη ειδικών βιοχημικών ευρημάτων. Η ακριβής διάγνωση είναι σημαντική τόσο για τη σωστή διαχείριση όσο και για τη μείωση των επιπλοκών που σχετίζονται με τη νόσο.

Τύπος 1 – Η βρεφική μορφή χαρακτηρίζεται από πλήρη ή σχεδόν πλήρη έλλειψη ενζυμικής δραστηριότητας Hex-Α. Τα αρχικά συμπτώματα, αναπτύσσονται μεταξύ 3 – 6 μηνών.

Τα συμπτώματα της νόσου Tay-Sachs στα βρέφη περιλαμβάνουν:

Προοδευτική απώλεια ακοής που οδηγεί σε κώφωση

Μειωμένη οπτική επαφή, τύφλωση
Απώλεια μυϊκής δύναμης
Άνοια
Αυξημένη αντίδραση σε ξάφνιασμα
Ευερεθιστότητα
Νωθρότητα – Υποτονία
Απώλεια κινητικών δεξιοτήτων
Παράλυση ή απώλεια μυϊκής λειτουργίας
Επιληπτικές κρίσεις που μπορεί να ξεκινήσουν στο δεύτερο έτος του παιδιού
Συσπάσεις των μυών
Καθυστερημένη νοητική και κοινωνική ανάπτυξη
Χαμηλή σωματική ανάπτυξη
Ερυθρό σημάδι στην ωχρά κηλίδα του ματιού
Προσδόκιμο ζωής μέχρι την ηλικία των 4 ετών.

Απώλεια μυϊκής δύναμης - Υποτονία

Ερυθρό σημάδι στην ωχρά κηλίδα ματιού - Cherry-red spot

Τύπος 2 – Στη νεανική μορφή, η μείωση της δραστηριότητας της εξοζαμινιδάσης Α είναι λιγότερο έντονη από ό,τι στη βρεφική μορφή. Η έναρξη είναι μεταξύ των ηλικιών 2 και 6 ετών με κινητική αταξία, διαταραχές συμπεριφοράς και προοδευτική απώλεια των πνευματικών ικανοτήτων, που οδηγεί σε κατάσταση αποκορύφωσης και προσδόκιμο ζωής περίπου μέχρι την ηλικία των 15.

Τύπος 3 – Η ενήλικη ή όψιμη μορφή είναι πολύ πιο σπάνια μορφή της νόσου Tay-Sachs και είναι η πιο ήπια. Τα συμπτώματα εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή της ενήλικης ζωής. Τα άτομα με την ενήλικη μορφή της νόσου συνήθως παρουσιάζουν προοδευτικά τα ακόλουθα συμπτώματα:

Προοδευτική μυϊκή αδυναμία
Έλλειψη συντονισμού – αταξία
Μυϊκή συστολή
Ασταθή βάδιση
Δυσκολίες στην κατάποση (δυσφαγία)
Τρόμο και Συγκεχυμένο λόγο (δυσαρθρία)
Προβλήματα μνήμης – γνωστικές δυσκολίες
Ψυχιατρικές εκδηλώσεις (μανία, οξεία κατάθλιψη ή ψύχωση)
Ερυθρό σημάδι στην ωχρά κηλίδα του ματιού

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και το προσδόκιμο ζωής ποικίλλουν.

Προγεννητικός έλεγχος

Ο προγεννητικός έλεγχος, όπως το δείγμα χοριακών λαχνών και η αμνιοπαρακέντηση, μπορεί να διαγνώσει τη νόσο Tay-Sachs. Ο γενετικός έλεγχος πραγματοποιείται όταν ο ένας ή και οι δύο γονείς είναι φορείς της ασθένειας.

Εάν ένα παιδί παρουσιάζει συμπτώματα της νόσου Tay-Sachs, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί κλινική εξέταση και το οικογενειακό ιστορικό. Μία ανάλυση ενζύμων μπορεί να πραγματοποιηθεί στο αίμα του παιδιού ή σε δείγμα ιστών και μία οφθαλμολογική εξέταση θα αποκαλύψει ένα ερυθρό σημείο στην ωχρά κηλίδα.

Διαχείριση και θεραπεία

Επί του παρόντος δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για τη νόσο Tay-Sachs. Η θεραπεία κατευθύνεται προς την ατομική διαχείριση των συμπτωμάτων. Η θεραπεία μπορεί να απαιτεί τις συντονισμένες προσπάθειες μιας ομάδας ειδικών, όπως νευρολόγων, γαστρεντερολόγων, διατροφολόγων, λογοθεραπευτών, χειρουργών, φυσικοθεραπευτών.

Το αντισπασμωδικό φάρμακο μπορεί αρχικά να ελέγξει τις κρίσεις. Άλλες υποστηρικτικές θεραπείες περιλαμβάνουν σωστή διατροφή και ενυδάτωση και τεχνικές για να διατηρηθεί ο αεραγωγός ανοιχτός. Τα παιδιά μπορεί τελικά να χρειαστούν ένα σωλήνα σίτισης.

Μια θεραπεία που στοχεύει στην αναστολή της σύνθεσης γαγγλιοσιδών (Miglustat) διερευνάται επί του παρόντος για τις αργά προοδευτικές μορφές. Συνιστάται η γενετική συμβουλευτική για τα άτομα που πάσχουν και τις οικογένειές τους. Η ψυχοκοινωνική υποστήριξη συνιστάται για όλη την οικογένεια.

Κλινικές έρευνες για γονιδιακή θεραπεία βρίσκονται σε εξέλιξη.

Πηγές: