Άλφα-Μαννοσίδωση

Η άλφα-μαννοσίδωση είναι  μια σπάνια κληρονομική γενετική διαταραχή, η οποία περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Σουηδό γιατρό Okerman το 1967. Προκαλείται από ανεπάρκεια του λυσοσωμικού ενζύμου άλφα-μαννοσιδάση. 

Κλινικά χαρακτηριστικά

Πρόκειται για μια εξαιρετικά ετερογενής διαταραχή με ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων:  συχνές υποτροπιάζουσες λοιμώξεις και ωτίτιδες, βαρηκοΐα, νευροαισθητήρια απώλεια ακοής, επεισόδια προοδευτικής αταξίας, μυϊκή αδυναμία, καθυστέρηση ομιλίας, ανοσοανεπάρκεια,  νοητική υστέρηση και παραμορφώσεις προσώπου και σκελετού που καταλήγουν σε σοβαρή κινητική και εκτελεστική ανεπάρκεια των πασχόντων.  Στην ενήλικη ζωή, δεν είναι εντελώς ανεξάρτητοι κοινωνικά και χρειάζονται βοήθεια για πολλές δραστηριότητες,  ενώ η χρήση αναπηρικού αμαξιδίου είναι πολύ πιθανή.

Τα παιδιά γεννιούνται συχνά φαινομενικά φυσιολογικά και η κατάστασή τους επιδεινώνεται προοδευτικά. Μερικά παιδιά γεννιούνται με ιπποδοκία ή αναπτύσσουν υδροκεφαλία τον πρώτο χρόνο της ζωής τους.  Ο χρόνος εμφάνισης των συμπτωμάτων συσχετίζεται με τη βαρύτητα της νόσου  και από το πόσο ανεπαρκής είναι η ενζυμική δραστηριότητα.  

Διάγνωση

Υψηλά επίπεδα ολιγοσακχαριτών στα ούρα υποδηλώνουν ανεπάρκεια α-μαννοσίδης. Η ανίχνευση της υπολειπόμενης δραστηριότητας μαννοσιδάσης και η γενετική ανάλυση οδηγεί στην επιβεβαίωση της διάγνωσης.

Επιπολασμός

Εκτιμάται ότι εμφανίζεται σε περίπου 1 στις 1.000.000

γεννήσεις παγκοσμίως

Τύποι

Η νόσος αναλύεται σε 3 κλινικές μορφές ανάλογα με τη σοβαρότητα:

  • Τύπος 1- μια ήπια, προοδευτική μορφή, που εξελίσσεται αργά, μπορεί να μην είναι εμφανής μέχρι την εφηβεία. Τα παιδιά με α-μαννοσίδωση γεννιούνται συνήθως φυσιολογικά  στην όψη, αλλά η κατάστασή τους χειροτερεύει προοδευτικά. Μερικά γεννιούνται με παραμόρφωση ποδοκνημικής (ιπποποδία) ή εμφανίζουν υδροκέφαλο τον 1ο χρόνο της ζωής. Ωστόσο, ακόμη και αυτή η μεταγενέστερη μορφή μπορεί να συνοδεύεται από ήπια έως μέτρια νοητική αναπηρία. Επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του αυτιού που σχετίζονται με απώλεια ακοής.  Προοδευτική έκπτωση νοητικών λειτουργιών, ομιλίας και κινητικού ελέγχου.  Τα συμπτώματα συνήθως περιλαμβάνουν μυϊκή αδυναμία. Συνήθως δεν υπάρχουν σκελετικές ανωμαλίες. Ο υδροκέφαλος μπορεί να εμφανιστεί τον 1o  χρόνο της ζωής. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κλινική εξέλιξη της νόσου φαίνεται να επιβραδύνεται ή να σταματά καθώς το προσβεβλημένο άτομο μεγαλώνει πέρα ​​από τη σχολική ηλικία.
  • Τύπος 2– μια μέτρια μορφή. Τα σημεία σκελετικών ανωμαλιών και μυϊκής αδυναμίας μπορεί να εμφανιστούν πριν από την ηλικία των 10 ετών και να εξελιχθούν αργά. Μυϊκή αδυναμία και αταξία, σκελετικές ανωμαλίες και καταστροφική πολυαρθροπάθεια, μπορεί να αναπτυχθεί στην ηλικία των 20-30 ετών.
    Η νευρογνωστική  ανάπτυξη συνήθως διακόπτεται και μπορεί επίσης να εκδηλωθούν ψυχιατρικές διαταραχές . 
  • Τύπος 3 – μια σοβαρή μορφή, ταχέως προοδευτική και δυνητικά απειλητική για τη ζωή. Τα συμπτώματα ξεκινούν μέσα στον 1o χρόνο της ζωής. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα βρέφη φαίνονται φυσιολογικά κατά τη γέννηση, αλλά η κατάσταση επιδεινώνεται προοδευτικά. Χαρακτηρίζεται από ταχεία εξέλιξη της διανοητικής αναπηρίας, υδροκεφαλία, προοδευτική έκπτωση της ικανότητας συντονισμού των εκούσιων κινήσεων (αταξία), διόγκωση του ήπατος και του σπλήνα (ηπατοσπληνομεγαλία), σκελετικές ανωμαλίες και χονδροειδή χαρακτηριστικά του προσώπου.

Προγεννητικός έλεγχος

Η άλφα-μαννοσίδωση κληρονομείται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο. Θα πρέπει να παρέχεται γενετική συμβουλευτική για να εξηγηθεί η φύση της νόσου και να εντοπιστούν φορείς.

Η προγεννητική διάγνωση είναι δυνατή, με βάση τόσο τις βιοχημικές όσο και τις γενετικές μεθόδους. Στη χώρα μας πραγματοποιείται εξέταση στο Ινστιτούτο Υγείας Του Παιδιού στην Αθήνα.

Φροντίδα

Οι ασθενείς χρήζουν υποστηρικτική φροντίδα από ομάδα ειδικοτήτων & συμπτωματική αντιμετώπιση.  Συχνά απαιτείται ωτορινολαρυγγολογική θεραπεία του υγρού στο μέσο αυτί (μέση ωτίτιδα) και η χρήση ακουστικών βαρηκοΐας είναι πάντα απαραίτητη. Απαιτείται πρώιμη εκπαιδευτική παρέμβαση για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.  Μπορεί να χρειαστεί ορθοπεδική χειρουργική επέμβαση και η φυσικοθεραπεία είναι σημαντική για τη βελτίωση της σωματικής λειτουργίας, καθώς και άλλες ειδικότητες ιατρών.

Εικόνα:  www.alphamannosidosis.com

Θεραπευτικές επιλογές

Επί του παρόντος δεν υπάρχει ίαση για την ασθένεια. Η διαχείριση είναι προληπτική, να προλαμβάνει τις επιπλοκές και να αντιμετωπίζει τις εκδηλώσεις.

Σήμερα, μελετώνται νεότερες θεραπείες που αντιμετωπίζουν την αιτία της νόσου. Πρόσφατα, έχει εγκριθεί η θεραπεία ενζυμικής υποκατάστασης  για χρήση σε ενήλικες, εφήβους και παιδιά με ήπιες έως μέτριες μορφές άλφα-μαννοσίδωσης (Lamzede -Velmanase Alfa).  Ένας άλλος τύπος θεραπείας είναι η μεταμόσχευση μυελού των οστών, η οποία χρησιμοποιεί υγιή κύτταρα δότη για την παραγωγή ενός ενεργού ενζύμου άλφα-μαννοσιδάσης.

Απαραίτητη θεωρείται η χρήση ράμπας για εύκολη πρόσβαση του πάσχοντα στο οικιακό περιβάλλον. Εγκατασταση αντιολισθητικού δαπέδου σε κουζίνα και μπάνιο. Αύξηση ποσότητας φωτός. Εκπαιδευτική παρέμβαση ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων, λογοθεραπεία, ειδική εκπαίδευση.

Πηγές :